15 grudnia 2017

Podaruj trochę historii 13 grudnia

36 rocznica wprowadzenia stanu wojennego w Polsce

Stan wojenny wprowadzony został w nocy z 12 na 13 XII 1981 przez I sekretarza KC PZPR i premiera generała W. Jaruzelskiego oraz ministrów obrony narodowej i spraw wewnętrznych. Władzę w kraju przejęła Wojskowa Rada Ocalenia Narodowego (WRONA) pod przewodnictwem generała W. Jaruzelskiego. Wprowadzenie stanu wojennego uzasadniano załamaniem gospodarczym kraju, groźbą anarchii, wojny domowej i przejęcia władzy przez „Solidarność”, w rzeczywistości miał na celu obronę istniejącego systemu poprzez rozbicie i zlikwidowanie „Solidarności” jako wielkiej siły społecznej niezależnej od władzy komunistycznej.

Na podstawie dekretów Rady Państwa i rozporządzeń Rady Ministrów ograniczono podstawowe prawa obywatelskie, m.in. aresztowano lub internowano łącznie ponad 10 tys. osób (w tym przewodniczącego „Solidarności” Lecha Wałęsę), zawieszono, następnie rozwiązano wszystkie związki zawodowe (X 1982), zdelegalizowano część organizacji społecznych, zakazano strajków, zmilitaryzowano podstawowe dziedziny gospodarki (komunikację, telekomunikację, górnictwo, energetykę i ponad 100 największych przedsiębiorstw przemysłowych), wprowadzono komisarzy wojskowych do zakładów pracy i instytucji państwowych, zakazano zmian miejsca pobytu obywateli bez zezwolenia władz administracyjnych, przerwano, później jawnie kontrolowano łączność telefoniczną na okres od kilku tygodni do kilku miesięcy, zawieszono wydawanie wielu dzienników i czasopism, emitowano tylko programy I radia i telewizji, wprowadzono godzinę milicyjną oraz cenzurę korespondencji, stosowano tryb doraźny w postępowaniu sądowym, przeprowadzono polityczno-ideologiczną weryfikację niektórych grup zawodowych (dziennikarzy, nauczycieli, sędziów).

Jednym z zadań stanu wojennego było opanowanie podstawowych ogniw „Solidarności” przez tajnych współpracowników Służby Bezpieczeństwa (z zamiaru tego wycofano się). Część działaczy „Solidarności”, którzy uniknęli aresztowania, organizowała strajki (XII 1981 w większości wielkich przedsiębiorstw) i inne formy, głównie biernego, oporu społecznego (bojkot państwowych środków masowego przekazu, głównie telewizji) oraz odbudowała w podziemiu struktury NSZZ „Solidarność” (zakładowe i regionalne, w kwietniu 1982 powstała Krajowa Komisja Koordynacyjna). Rozwinął się podziemny drugi obieg wydawniczy i niezależne od władz państwowych życie kulturalne (wspierane przez Kościół katolicki). Władze państwowe zwalczały organizacje i instytucje podziemne, strajki okupacyjne i demonstracje uliczne pacyfikowały z użyciem specjalnych oddziałów MO (ZOMO) i ciężkiego sprzętu wojskowego. W wyniku pobicia zginęło, zostało zamordowanych lub zmarło łącznie kilkadziesiąt osób, m.in. zastrzelono 9 górników w Kopalni Wujek w Katowicach (16 XII 1981) i 3 demonstrantów w Lubinie (31 VIII 1982). Wiele tysięcy osób aresztowano i skazano na kary więzienia lub grzywny, pozbawiono pracy; wymuszano składanie tzw. deklaracji lojalności wobec władz państwowych; wśród internowanych prowadzono akcję werbunku na tajnych współpracowników Służby Bezpieczeństwa, namawiano do emigracji; prowadzono kampanię propagandową uzasadniającą wprowadzenie stanu wojennego i atakującą „Solidarność”. Represjonowanym pomocy udzielał Kościół katolicki, powstał Prymasowski Komitet Pomocy Osobom Pozbawionym Wolności i ich Rodzinom oraz lokalne komitety w diecezjach i parafiach.

Przeciwko wprowadzeniu stanu wojennego wystąpiły USA i in. państwa zachodnie (sankcje ekonomiczne i akcja informacyjno-propagandowa), działalność „Solidarności” wspierały centrale związków zawodowych, m.in. AFL-CIO oraz Międzynarodowa Organizacja Pracy, w wielu krajach (głównie RFN, Francja, Włochy, Holandia, państwa skandynawskie) tworzył się spontaniczny ruch poparcia dla Solidarności i potężna akcja pomocy charytatywnej dla ludności Polski.

31 XII 1982 stan wojenny został zawieszony, a 22 VII 1983 odwołany (przy zachowaniu części represyjnego ustawodawstwa).

fot. Chris Niedenthal – „Czas Apokalipsy”